Życie napisane pędzlem: historia Fridy Kahlo

Frida Kahlo była niezwykłą meksykańską malarką XX wieku. Jej obrazy to zastygłe krzyki duszy, uosobione w jaskrawych kolorach i odważnych liniach. Jej życie to dramatyczna powieść, w której cierpienie przeplata się z miłością, a sztuka staje się wybawieniem. Frida nie tylko malowała — ona przelewała na płótno swoją historię, przekształcając ból fizyczny i emocjonalny w potężne obrazy.

Dlaczego jej dzieła nadal poruszają serca, nawet po dziesięcioleciach? Jak osobiste tragedie i polityczne przekonania ukształtowały jej niepowtarzalny styl? Spróbujmy razem odkryć sekret magnetyzmu Fridy Kahlo.

Frida Kahlo urodziła się 6 lipca 1907 roku w Meksyku, w rodzinie fotografa Guillermo Kahlo i Matildy Calderón y González. Jej dzieciństwo przebiegało w słynnym Niebieskim Domu, który dziś jest muzeum poświęconym jej twórczości. Od najmłodszych lat Frida nasiąkała atmosferą zmian: w jej otoczeniu wychowywały się dzieci rewolucjonistów, a kraj przechodził głębokie przemiany społeczne i polityczne związane z Rewolucją Meksykańską (1910–1920). Te pierwsze doświadczenia ukształtowały jej światopogląd i stały się nieodłączną częścią jej wewnętrznego świata.

Ojciec Fridy, Guillermo Kahlo, miał ogromny wpływ na jej rozwój artystyczny. Była z nim bardzo blisko, a to właśnie on zaszczepił w niej miłość do sztuki, literatury i fotografii. Frida chętnie pomagała mu w retuszu zdjęć, nie przeczuwając, że pewnego dnia sama stanie się bohaterką tysięcy fotografii i obrazów.

W 1922 roku Frida rozpoczęła naukę w Narodowej Szkole Przygotowawczej, marząc o karierze lekarki. Jednak los miał wobec niej inne plany. W 1925 roku, mając 18 lat, uległa tragicznemu wypadkowi autobusowemu, w którym metalowa poręcz przebiła jej ciało, poważnie uszkadzając kręgosłup i miednicę. Lekarze nie byli pewni, czy Frida kiedykolwiek będzie mogła chodzić.

Przykuta do łóżka, Frida Kahlo znalazła nowy sposób na życie — sztukę. Skonstruowano dla niej specjalny stojak umożliwiający malowanie w pozycji leżącej, a nad łóżkiem zawieszono duże lustro, dzięki któremu mogła widzieć siebie podczas malowania autoportretów. Jej pierwszym dziełem był „Autoportret w aksamitnej sukni”, namalowany w 1926 roku. Później Frida mówiła:

Po rekonwalescencji Frida zaczęła intensywnie poświęcać się sztuce. Jej mentorem został Diego Rivera — wybitny meksykański malarz i muralista. Połączyło ich nie tylko malarstwo, lecz także wspólne poglądy polityczne i fascynacja kulturą Meksyku. W 1929 roku wzięli ślub, który zapoczątkował burzliwy i nierzadko bolesny związek.

W latach 30. Frida przebywała w USA, gdzie towarzyszyła Diego. Pragnęła mieć dziecko, jednak jej ciało, zniszczone wypadkiem, nie pozwalało jej na to. Poronienie było dla niej kolejnym ciosem, który znalazł odzwierciedlenie w obrazie „Szpital Henry'ego Forda” (1932). W tym dziele Frida przedstawia siebie leżącą na łóżku, otoczoną sześcioma obiektami symbolizującymi jej utraconą ciążę: embrionem, ślimakiem (oznaczającym powolny ból), kością miednicy, fragmentem maszyny, anatomicznym sercem i kwiatem. To dzieło jest emocjonalnym krzykiem kobiety, która przeżyła nie tylko fizyczną, ale i duchową agonię. 

Po powrocie do Meksyku Frida znalazła się w samym środku burzliwego życia politycznego. Rewolucyjne hasła były jej bardzo bliskie, ponieważ od młodości sympatyzowała z ideami lewicowymi. W jej szkole uczyły się dzieci rewolucjonistów, przyszli aktywiści i komuniści. Frida Kahlo należała do „Cachuchas” – grupy intelektualistów, którzy podziwiali Karola Marksa i krytykowali burżuazję, a także była członkiem Komunistycznej Partii Meksyku.

W połowie 1937 roku, gdy życie polityczne Meksyku wrzało, w domu Fridy i Diego pojawiła się znacząca postać – Lew Trocki, wygnany z ZSRR przez Stalina. Początkowo Frida podziwiała rewolucjonistę, lecz później między nimi wybuchł krótki, ale intensywny romans, odzwierciedlający jej dążenie do zmian i poszukiwanie nowych ideałów. W 1937 roku Frida Kahlo stworzyła „Autoportret dedykowany Lwowi Trockiemu”, w którym poprzez kwiaty i list wyraziła swoją polityczną pasję. Ich romans zakończył się w 1939 roku, kiedy Trocki został zmuszony do opuszczenia Meksyku, a w 1940 roku zamordowany.

Życie rodzinne Fridy Kahlo i Diego Rivery było burzliwe i pełne namiętności, jednak naznaczone ciągłymi zdradami, co prowadziło do nieustannych emocjonalnych huśtawek w ich związku. W 1939 roku Frida i Diego rozwiedli się z powodu jego licznych zdrad. Rozpacz Fridy znalazła wyraz w obrazie „Dwie Fridy” (1939), gdzie artystka ukazała siebie w dwóch wcieleniach: w tradycyjnym meksykańskim stroju i w europejskim stylu. Obraz odzwierciedla jej rozdarcie i emocjonalną walkę po rozstaniu. Symbolikę wzmacniają wizerunki serc – jedno jest złamane, a drugie całe. To obraz o bólu  i poszukiwaniu wewnętrznej równowagi.

Po rozstaniu z Diego Frida rzuca wyzwanie tradycyjnemu postrzeganiu kobiecości i obcina włosy, co ukazuje w swoim obrazie „Autoportret z obciętymi włosami” (1940), kwestionując tradycyjne kanony piękna i rolę kobiety. Frida przedstawia siebie w męskim garniturze, z obciętymi włosami i spojrzeniem pełnym pogardy. Na jej kolanach spoczywają nożyczki, a na podłodze porozrzucane są pasma ściętych włosów. Na górze obrazu widnieją słowa meksykańskiej piosenki:

Od początku lat 40. stan zdrowia Fridy gwałtownie się pogarszał, a ból zmuszał ją do częstego sięgania po morfinę. Jej były mąż, Diego Rivera, dowiedział się o tym i odnalazł Fridę w jednym ze szpitali w San Francisco, gdzie przeszła skomplikowaną operację. Diego ponownie poprosił ją o rękę, a ona się zgodziła. Tym razem ich związek się zmienił: było w nim więcej troski niż namiętności. Frida była bardzo zaniepokojona swoim zdrowiem, nieustannie dręczył ją strach, który ona wyrażała poprzez sztukę.

W „Autoportrecie z cierniowym naszyjnikiem i kolibrem” Frida Kahlo przedstawia cierniowy naszyjnik, który ją dusi, jednak ona się nie poddaje. Na jej piersi widnieje koliber – tradycyjny symbol szczęścia w Meksyku – jednak na tym obrazie jest martwy. Dzieło to odzwierciedla nieustanną walkę Fridy o życie.

W 1944 roku Frida musiała nosić ciężki stalowy gorset, który stał się dla niej prawdziwą torturą – została pozbawiona możliwości normalnego poruszania się, pracy, a nawet swobodnego oddychania. Jednak to właśnie w tym czasie Kahlo namalowała słynny obraz „Złamana kolumna”, w którym fizyczny ból przekształca się w artystyczny symbol. Frida ukazuje się na płótnie naga, z metalową kolumną zamiast kręgosłupa i pokryta gwoździami, pokazując całą głębię swoich cierpień.

W 1953 roku w Meksyku odbyła się jej pierwsza indywidualna wystawa. Lekarze zabronili jej wstawać, ale Frida nie mogła przegapić tego dnia. Przybyła na nią we własnym łóżku, jak prawdziwa królowa bólu i sztuki.

Jej ostatnim dziełem był obraz „Viva la vida” (1954) przedstawiający jasne, soczyste arbuzy. Na jednym z nich Frida napisała zdanie, które stało się jej pożegnaniem: „Viva la vida” (Niech żyje życie).

13 lipca 1954 roku Frida Kahlo zmarła.

Na czym polega magnetyzm Fridy Kahlo? Dlaczego jej prace wciąż poruszają publiczność po dekadach? Myślę, że tajemnica jej fenomenu tkwi w jej bezgranicznej miłości do życia, pasji i nieustannej walce o każdy dzień. To właśnie te elementy sprawiają, że jej obrazy przyciągają, poruszają i dodają widzom siły.

Viva la vida!

Korekta: Kateryna Shevchenko